Słowniczek genealogiczny

Oto kilka najczęściej stosowanych pojęć genealogicznych

Ascendenci

Rodzice oraz ich przodkowie (także zwani wstępnymi)

Descendenci

Dzieci oraz ich potomkowie (także zwani zstępnymi).

Drzewo genealogiczne

Tablica descendentów.

Filiacja

Relacja genealogiczna pomiędzy osobami z różnych pokoleń, które występują w stosunkach rodzic-dziecko lub ich odmiany (pochodzą bezpośrednio lub pośrednio jedna od drugiej).

Genealogia

Nauka zajmująca się relacjami osób w rodzinie.  Wśród nauk humanistycznych uważana jest za naukę pomocniczą historii; dla genealogów-amatorów jest przedmiotem badań, dziedziną podstawową.  W badaniach amatorskich często uważana jest za równoznaczną z historią rodzinną; w ten sposób jest także zaklasyfikowana na Zachodzie Europy oraz w Ameryce Północnej.

Historia Rodzinna

Życiorysy członków tego samego rodu opisane na osnowie genealogii w kontekście historycznym, społecznym, oraz geograficznym.  Na historię rodzinną składają się informacje na temat pochodzenia społecznego, majątku, migracji, służby wojskowej, wykształcenia oraz innych danych o członkach rodziny. Niektóre współczesne wersje historii rodzinnej zawierają dane medyczne.

Karta Rodziny

Formularz, w którym zapisywane są dane genealogiczne rodziny monogamicznej (imiona rodziców oraz dzieci, nazwisko panieńskie matki, daty urodzin, ślubów oraz śmierci, imiona i nazwiska małżonków dzieci oraz dziadków).  Karty rodziny wykonywane są dla wszystkich rodzin monogamicznych w rodzie. Podstawowy formularz współczesnej genealogii.  W języku angielskim Family Group Sheet.

Koicja

Relacja genealogiczna pomiędzy dwoma osobami płci odmiennej, w wyniku której przyszli na świat potomkowie. Najczęściej spotykaną formą koicji jest małżeństwo, lecz w świetle genealogii nie jest one wymagane.

Krewni

Członkowie rodziny, między którymi można odtworzyć więzy krwi (filiacja lub więzy rodzeństwa).

Linia boczna

Linia pochodząca od wspólnego przodka lecz bez relacji filiacji (brat, bratanek, wnuk brata).

Linia matrylinearna

Linia przodków lub potomków wyłącznie kobiecych czyli matka, matka matki, babka macierzysta matki, itp.  W linii tej nigdy nie występują mężczyźnim, chyba że jako ostanie ogniwo. Genetycznie jest to dziedziczenie mitochondrialne.

Linia patrylinearna

Linia przodków lub potomków wyłącznie męskich czyli ojciec, ojciec ojca, dziadek ojczysty ojca, itp.  W genealogii w to linia dziedziczenia nazwiska W linii tej nigdy nie występują kobiety. Genetycznie jest to dziedziczenie po chromosomie Y, który przekazywany jest jedynie z ojca do syna, nigdy do córki.

Linia prosta

Linia, w której członkowie z różnych pokoleń występują w relacji filiacji (dziadek, pradziadek, wnuczka).

Po kądzieli

Relacja genealogiczna od strony matki. Każda osoba w drzewie genealogicznym ma przodków po kądzieli i po mieczu, lecz dla dla probanta to oznaczenie nie zmienia się. Po łacinie cognatus, po angielsku distaff - kądziel.

Po mieczu

Relacja genealogiczna od strony ojca.  Każda osoba w drzewie genealogicznym ma przodków po kądzieli i po mieczu, lecz dla dla probanta to oznaczenie nie zmienia się. Po łacinie agnatus czyli po kości.   W języku angielskim - bred in the bone.

Pokrewieństwo

Stosunek genealogiczny wynikający z pochodzenia od wspólnego przodka.

Powinowaci

Członkowie rodziny, między którymi jednym z ogniw łączących jest koicja.  Powinowactwo określa stosunek jednego z małżonków do krewnych drugiego.

Probant

Osoba będąca ostanim ogniwem w wywodzie przodków, osoba dla której ten wywód jest wykonany.  W genetyce klinicznej - osoba, która zgłosiła się na konsultację genetyczną lub pierwsza osoba w rodzinie z daną chorobą lub jej objawem (także propositus lub proposita; po angielsku consultand, tego ostatniego nie należy mylić z consultant, czyli lekarzem udzielającym porady).

Rodowód

Częściowa tablica potomków (tablica descendantów) obejmująca potomstwo męskie i żeńskie lecz tylko w granicach tego samego nazwiska. Rodowód skrócony obejmuje tylko potomstwo męskie.

Rodzina monogamiczna

Jedna para rodziców i ich dzieci.  Uznawana za podstawową cząstkę rodu.

Ród

Osoby związane więzami krwi, pochodzące od jednego przodka zarówno w lini prostej jak i w liniach bocznych.

Stopień pokrewieństwa

Oznacza odległość genealogiczną między dwiema spokrewnionymi (nie powinowatymi) osobami. W linii prostej, we wszystkich systemach liczony jest w ten sam sposób - liczba pokoleń minus 1 (np. dziadek i wnuk to krewni drugiego stopnia).   W linii bocznej w różnych prawodawstwach był on liczony różnorako (prawo rzymskie, prawo kościelne).  W genetyce stopień pokrewieństwa jest równy liczbie relacji pomiędzy osobami niezależnie czy jest to w linii prostej czy bocznej. Na przykład: ojciec-dziecko oraz rodzeństwo to krewni pierwszego stopnia, siostry cioteczne - trzeciego stopnia, wnuk siostrzeńca - czwartego stopnia, prapradziadek - także czwartego, natomiast jego siostra - to krewna piątego stopnia.

Tablica ascendentów

Także: wywód przodków, często mylnie nazywany rodowodem. Zestawienia osób od których dana osoba (probant) pochodzi zarówno po mieczu jak i po kądzieli. Po niemiecku: Ahnentafel, używany także w piśmiennictwie anglosaskim.

Tablica descendentów

Także: drzewo genealogiczne.  Jest to zestawienie osób pochodzących od jednej osoby. W tradycyjnej czyli patriarchalnej genealogii z reguły od mężczyzny-protoplasty lub od jednej pary małżeńskiej.  Nic nie stoi na przeszkodzie zestawieniu drzewa genealogicznego pochodzącego od antenatki.  Pełna tablica descendentów to zapis wszystkich potomków danej osoby.

Tablica pokrewieństw

Wykazuje wszystkie połączenia genealogiczne pomiędzy jednostkami zarówno po mieczu i po kądzieli; rzadko stosowana w genealogii współczesnej.

Ciekawe pojęcia

Pociot – mąż ciotki (dzisiaj wujek)

Niewiastka – siostra męża (dziś szwagierka)

Synowica – córka brata w stosunku do innych braci (dzisiaj bratanica)

Świekra – teściowa

Wnukiew, wnęka – wnuczkowie

Bliznek – brat bliźniak

Dziewierz – brat męża (dzisiaj szwagier)

Po mieczu i po kądzieli

Naszych przodków możemy podzielić na dwie grupy: przodków po mieczu – będą to wszyscy przodkowie ze strony ojca, oraz przodków po kądzieli i wówczas będą to wszyscy przodkowie ze strony matki. Z podziału tego wywodzą się również specjalne określenia, takie jak na przykład babka macierzysta, czyli babka ze strony matki i babka ojczysta, czyli babka ze strony ojca. Podobnie możemy określać innych członków rodziny, na przykład: moja ciotka po kądzieli, pradziadek po mieczu.